Cádiz: hapklaar en onversneden

Van op de Torre Tavira, met zijn 45 meter de hoogste toren van de stad, krijg je schitterende panorama’s voorgeschoteld. Niet alleen James Bond selecteerde Cádiz als filmlocatie, ook delen van de Hollywoodprent Knight & Day (met Tom Cruise & Cameron Diaz uit 2010) werden hier gedraaid.

Door de gelijkenis met Havana, de hoofdstad van Cuba en tevens zusterstad van Cádiz, wordt Cádiz ook wel ‘Klein Havana’ of het ‘Havana van Europa’ genoemd. Deze gelijkenis komt door de ‘malecón’, de wereldberoemde boulevard in de Cubaanse hoofdstad die sterk overeenkomt met de malecón in Cádiz.

Historisch goede locatie

Het schiereiland Cádiz telt twee delen: de nieuwe stad en het uiteinde, de ommuurde oude stad. Technisch gezien is het een eiland. Zo is het verbonden met het vasteland via bruggen - de Carranzabrug is de bekendste - vanwege een rivier in het connectiepunt. Maar de plaatselijke bevolking spreekt liever van de arm met de vuist. De nieuwe stad, een verzameling hoogbouw en rechte lanen, moet je als reiziger vergeten, wegens niet interessant. Maar het historische deel is prachtig. “De vuist laat zich niet zomaar omschrijven”, zegt onze gids. “Met bomen en planten uit de hele wereld, een loodrecht stratenplan, 129 (van de ooit 160) uitkijktorens, een schat aan huizenbalkons en een rijke verzameling architecturale stijlen (vooral barok en art deco), is het een historische mengeling in een pure versie.” Samengevat ademt Cádiz vooral charme uit, bakken charme.

Op het eerste gezicht vreemd, want de geschiedenis is weliswaar veelzijdig, maar ook oorlogszuchtig. Neem nu de Moorse bezetting die eeuwenlang als eb en vloed over Cádiz spoelde. Niet uitzonderlijk in Andalusië, dat in zijn geheel langdurig op de wip heeft gezeten tussen oost en west. In 1596 werd Cádiz ook vrijwel integraal vernietigd (door de Engelsen en de Hollanders), maar de stad herrees, opgetrokken in oestersteen. Een opmerkelijk detail is de kathedraal Santa Cruz. Men begon eraan in marmer en toen het geld opraakte – finaal werd er 116 jaar aan gebouwd – stapte men over op kalksteen. Waarschijnlijk kent de charme haar wortels in het kosmopolitische, de draaischijffunctie.

Met een locatie aan de Atlantische Oceaan (de Straat van Gibraltar situeert zich oostelijker) verbond Cádiz eeuwenlang de oceaan met de zee, Afrika met Europa en de Oude met de Nieuwe Wereld. Het was letterlijk en figuurlijk een open stad die ook de eer had in 1812 het decor te vormen voor de ondertekening van de eerste Spaanse grondwet. Een liberaal idee dat de macht van de koning redelijk kortwiekte. Niet onlogisch dat later tijdens de Spaanse Burgeroorlog van 1936 tot 1939 uitgerekend deze streek het verzet tegen generaal Franco zou aanzwengelen. Tweehonderd jaar ‘Constitución’ (toen de derde na de Fransen en de Amerikanen) werd hier in 2012 dan ook uitvoerig gevierd. Het was meteen ook een reden om de oude wijken en een schat aan gebouwen op te frissen, met dank aan de Europese Unie.

Multi-inzetbaar

Het was hier dat Halle Berry in een oogverblindende oranje bikini Ursula Andressgewijs uit de golven defileerde. In de James Bondprent Die Another Day deden ze ons geloven dat het Havana was. Nee, La Caleta, met het U-vormige strand en de historische pier, stond decor. In december gefilmd nota bene. Dat deze locatiewissel onopgemerkt kon gebeuren, zegt veel over Cádiz. In de gouden achttiende eeuw vormden Cádiz en het Cubaanse Havana een goed geoliede haventandem. De koloniale vloot groepeerde zich in de Caraïben om dan rechtstreeks koers te zetten naar Cádiz. Dat privilege legde de stad geen windeieren. De grote koopmanswoningen en de grote kathedraal zijn slechts twee voorbeelden.

Vandaag is het oude Cádiz een stadje op mensenmaat van twee kilometer doorsnede: overzichtelijk (want aan drie zijden afgezoomd met water) en stijlvol. ‘La España profunda’, het authentieke werk. Hoewel het toerisme hier jaarlijks toeneemt, blijft Cádiz verstoten van de grote successen zoals Sevilla, Córdoba of Granada. Ook al dokken hier jaarlijks driehonderd cruiseschepen met toeristen die de oude straatjes van zonsopgang tot zonsondergang overnemen. Allen willen ze even de sfeer van vervlogen eeuwen opsnuiven. “Het is natuurlijk niet niets”, zegt onze gids. “Gesticht door de Fenicische kooplui drieduizend jaar geleden, thuishaven van de grondwet, badend in architecturale meesterwerken, universiteitsstad… en toch kleinschalig, overzichtelijk.”

Maar zoals dat gaat in de moderne wereld, wordt ook deze appendix langzaam maar zeker ontdekt. Huizen worden duurder met de dag. Om de stroom aan wagens op te vangen bouwt men massaal ondergrondse parkeergarages, waar bewoners een vaste plaats kunnen huren voor de duur van vijftig (!) jaar... “Maar het goede nieuws is dat Cádiz massaal gerenoveerd wordt”, zegt de gids. “Zelfs het oude amfitheater Teatro Romano, waarvan de werken jarenlang stillagen. Beloftevol allemaal. En dat voor een regio die vooral door de sluiting van oude industrie grote werkloosheid heeft gekend.”