Verborgen smaken van Chartreuse

Barbara benadrukt dat de stad inzet op openbaar vervoer, een auto is niet nodig: “We hebben er alles aan gedaan zodat je niet met de auto zou komen. In de zomer brengt de bus je naar de meren en rivieren. In de winter zijn de rijtuigen aangepast zodat er ski’s meekunnen naar de piste.” Heb je toch nood aan een auto? Met een deelauto bereik je vlot de volgende bestemming. 

Dankzij deze verwezenlijkingen werd Grenoble benoemd tot Groene Hoofdstad van Europa 2022. Hoe ziet zo’n groene stad er in zijn volledigheid uit? Dat zie je vanop het uitzichtpunt het Fort van Bastille, waarvoor de typische eitjeslift je naar boven brengt of zoals de lokale bevolking kan je ook al lopend de top bereiken.

Smaak van de Chartreuse

Met een deel- of huurauto rijd je door kleine Franse dorpjes met typische stenen huizen, boerderijen en velden. Na een uur komen we aan in Chartreuse, een van de vier bergmassieven rond Grenoble. In Chartreuse ontsnappen we van de drukte van de stad om tot rust te komen in de stille natuur. Blijf je graag op je fiets op een platte route? Dan is de Via Chartreuse een echte aanbeveler, die brengt ons 11,5 km door groene bospaadjes langs de kabbelende rivier Le Guiers Mort. Het pad van de Via Chartreuse wordt tweewekelijks getest om zijn bereikbaarheid het hele jaar door te kunnen garanderen.

We maken een tussenstop bij Sandrine Chappaz. Zij schoolde zich tien jaar geleden om tot chocolatier: “Mijn man en ik waren altijd gefascineerd door chocolade. Ik besloot een opleiding tot chocolatier te volgen en bouwde een atelier aan huis. Na een jaar draaide de zaak zo goed, dat mijn echtgenoot en later ook mijn zus bij me kwamen werken.” Met haar creaties bemachtigde Sandrine een plekje in de Michelingids. In het kleine winkeltje naast haar atelier kan je zoetigheden kopen met verbluffende smaken. Zo verwerkt Sandrine de lokale monnikenlikeur Chartreuse in pralines en marshmallows. Ze ontwikkelde ook “pâtes de fruits”, een soort fruitgelei, ideaal voor bij een kaasplank. Tijdens onze chocoladeproeverij leerde Sandrine ons dat elke cacaoboon zijn eigen smaak en finesse heeft. Een chocolade van 64% uit Java heeft een totaal ander smakenpalet dan een chocolade van 64% uit Madagascar. De smaakverschillen beschrijven is haast onmogelijk, tijdens de zomer kan je het elke dinsdag en zaterdag bij Sandrine zelf komen ontdekken. 

Het einde (of begin) van de Via Chartreuse in Entre-Deux-Guiers vieren we op het wekelijkse lokale marktje aan de brug Pont sur le Guier. Daar kan je lokaal gebrouwen bier drinken en kleine apero geitenkaasjes eten bij boer Serge. En de elektrische fietsen? Die leverden we terug in bij de toeristische dienst over de brug.

Het mysterie rond de Kartuizerorde 

In het Chartreuse gebergte werd ruim duizend jaar geleden, in 1048, de Orde der Kartuizers opgericht door Saint Bruno en zijn zes metgezellen. Tijdens oorlogen werden deze Kartuizer monniken meermaals verbannen uit Frankrijk, maar steeds keerden ze terug naar hun oorsprong. Ze bouwden nieuwe kloosters en kapellen op veiligere en meer afgesloten plaatsen, gelegen aan dezelfde weg. Wanneer je deze naamloze weg bewandelt, voel je je een stukje dichter bij de geschiedenis en het mysterie van de geïsoleerde Kartuizers. Je passeert het huidige klooster, omringd door een hoge muur, dat niemand - buiten de monniken - mag betreden. Wel kan je van op een hoger gelegen terrein pogen over de muren heen naar binnen te kijken. Al leven de monniken er zo geïsoleerd dat je wellicht geen glimp van hen zal opvangen.

De enige manier om meer over hun toegewijde levensstijl te weten te komen is door een bezoek te brengen aan Le Musée de la Grande Chartreuse, daar waar de weg begint. Dat museum is gevestigd in een van de oude Kartuizerkloosters en toont de dagelijkse routine van de monniken. In 2005 slaagde een filmploeg erin om exclusieve beelden in het klooster te draaien met als resultaat: Le Grand Silence. Deze film geeft je een intieme kijk op het leven van de Kartuizers en is een aanbevelen voorbereiding voor je wandeling langs de kloosters. 

Wat we echter nooit zullen krijgen is een sappige roddel. Net als andere streekgenoten, beweert ook museumdirecteur Pierre Deveaux dat er in geen duizend jaar een spannend verhaal naar buiten kwam. Behalve dat van het geheime manuscript…

Het geheime manuscript

In de voormalige distillerij van het Chartreuse likeur bevindt zich het nieuwe museum Des Caves de la Chartreuse. Nederlandstalige gids Carien Timmer reist met ons door de geschiedenis van het Chartreuse elixir, aan de hand van landkaarten, afbeeldingen, maquettes en een proeverij. Carien vertelt ons dat de Kartuizerorde in de 17de eeuw wel 200 kloosters telde, waaronder een in Parijs op de plek waar nu de Jardin du Luxembourg is. “Deze Parijse Kartuizer monniken interesseerden zich in de farmacie. Met behulp van een arts ontwikkelden ze een nieuw medicijn ‘voor een lang leven’, in de vorm van brandewijn. Daarvoor verzamelden de monniken 130 kruiden die ze op verschillende wijzes gebruiken in het recept.” 

De formule om tot dit elixir te komen staat neergeschreven in een geheim manuscript dat zijn weg vond naar het Alpengebergte Chartreuse, het hart van de kloosterorde. “Tot op vandaag ontfermen twee monniken en vier leken zich over de productie van het Chartreuse likeur”, legt Carien uit. “Dat zijn de enigen met toegang tot het volledige recept, de buitenwereld kent enkel de eerste pagina van het manuscript dat al één van de 130 ingrediënten onthult: citroenmelisse.” Maar de ingrediënten planten de monniken niet zelf, zo zegt Carien: “We weten dat de monniken de kruiden niet allemaal zelf verbouwen. Dat zou niet kunnen met zo'n grote productie: ze hebben jaarlijks 24 miljoen ton kruiden nodig om 1 miljoen liter aan elixirs en likeuren te produceren.”

Je kan de kruidige likeur Chartreuse drinken als digestief of mixen in een cocktail. Zo zijn er bekende varianten op een mojito (Chartreuse Jito) en een Moscow Mule (Chartreuse Mule). Apothekers raden de lokale bevolking aan om een druppel elixir op een stukje meringue op je tong te laten smelten. Een andere bekende vorm is de mix van gele en groene Chartreuse likeur in de verhoudingen ⅓ + ⅔ of fifty-fifty. Volgens kaasboer Serge die we op de markt ontmoetten is er echter maar één goede manier: de Chartreuse Soleil. Een drankje van de groene likeur met sinaasappelsap.

Onmisbaar uitzicht

Hou je van hoge bergen, onmisbare uitzichten en uitgestrekte panorama’s maar heb je geen zin om een hele dag te wandelen? Dan is de route naar de top van Charmant Som iets voor jou. Op de parking van de herberg, op 1.320m hoogte, verzamelen we bij Mathieu. In de winter is hij ski-instructeur en in de zomer wandelgids bij Ecole de Porte. Op de parking trekken klimmers en speleologen hun uitrusting aan, wandelaars keren terug of starten de wandeltocht en op het terras van de herberg doet een man een dutje in een strandstoel. Een ander koppel geniet van een middagmaal dat ons doet watertanden. We lopen hen voorbij en starten moedig onze route naar boven, aangeduid met gele pijlen. Hoewel het pad steil naar boven loopt, is het zeer toegankelijk. We zien families met jonge kinderen van een jaar of vijf aan dezelfde route beginnen, tot ze als stipjes uit ons zicht verdwijnen. Langs het wandelpad door de velden herkent Mathieu alpenbloemen zoals Gentiaan, Europese Trollius en Witte Anemoon. Zouden deze ook verwerkt zijn in het Chartreuse likeur? 

Na ruim een uur stijgen, bereiken we de top van Charmant Som op 1.867m hoogte. Van het uitzicht zien we niet veel, omdat we letterlijk in de wolken zijn. Er cirkelen eksters rondom de top wanneer er een wolk wegtrekt en ons uitzicht biedt op het klooster van de Kartuizerorde. Een groepje Franse wandelaars is niet onder de indruk, zij zoeken met verrekijkers steenbokken op een lager stuk gebergte aan de overkant. Mathieu schenkt ons in een beker Alpenkruiden thee uit zijn thermos en al slurpend kijken we verwonderd rond. Naar wandeltraditie leggen we een steen op de hoop en zetten onze tocht verder, terug naar de herberg. Dit keer via een iets moeilijkere route waarbij je bergbottines van pas komen om grip te krijgen op de losse stenen ondergrond. 

Eens aangekomen bij de herberg schuilen we voor een regenbui bij de buurman: kaasboer Olivier. Hij trekt met zijn vrouw ‘s zomers de berg op om er zijn zachte Alpenkaas Sérac te maken. Je kan er in zijn kaasatelier ook wat kopen, maar wees aandachtig dat je hem niet stoort tijdens zijn ‘heilige’ middagpauze. Hoewel de herderstraditie in de familie zit, komt er geen volgende generatie kaasboeren. Zo vertelt Olivier: “Mijn kinderen willen deze taak niet overnemen, maar dat vind ik niet erg. Want zo lang zij gelukkig zijn, ben ik dat ook!”

Afbeeldingen: © Stien Leys