Op roadtrip door Slavonië: wijncultuur, natuur en indrukwekkende historie in de Kroatische Donauregio

Vukovar: een reis door de tijd

Na een goede nachtrust en een stevig ontbijt in het zonnetje, komt gids Siniša mij ophalen om Vukovar te verkennen. We maken onze eerste stop bij Eltz Manor, een paleis in Barokstijl dat nu dienstdoet als museum. Je maakt er een complete reis door de tijd. Je begint bij overblijfselen van dinosauriërs en passeert vervolgens in vogelvlucht de ene eeuw na de andere. Ook wordt er even stilgestaan bij de “Homeland War” (de Kroatische Onafhankelijkheidsoorlog), de oorlogsperiode van begin jaren ’90. Het is alvast een voorproefje voor straks.

De sporen van de Homeland War

Vukovar was tijdens de Homeland War een belangrijk strijdtoneel. Dat is duidelijk te merken wanneer Siniša mij door de straten van de stad begeleidt. Siniša is geboren en opgegroeid in Vukovar, maar is tijdens de oorlog gevlucht naar een veiligere regio in Kroatië. Toen de gemoederen bedaarden, keerde hij weer terug naar zijn geliefde geboortestad. De Kroatische Onafhankelijkheidsoorlog heeft zeker zijn sporen nagelaten, maar de blik van de Kroaten staat op de toekomst gericht. “Het is belangrijk dat we vergeven, maar niet vergeten”, benadrukt Siniša.

We passeren een gat in de grond dat is veroorzaakt door een granaat. In plaats van het op te knappen, is besloten om het af te dekken met een glazen plaat. Daaruit blijkt dat de mensen uit Vukovar sommige sporen niet uit willen wissen. Het meest symbolische voorbeeld daarvan is de oude watertoren. De watertoren werd tijdens de veldslagen door het Servisch-Joegoslavische leger door meer dan 600 granaten geraakt, maar is altijd overeind blijven staan. Tegenwoordig is de toren in gebruik als oorlogsmuseum, maar ziet er nog steeds uit als een gatenkaas. De aangerichte schade is nog zichtbaar en staat volgens Siniša symbool voor de weerstand van Vukovar. Om het museum te bezoeken kun je de trap of de lift omhoog nemen. Ook is er de mogelijkheid om de top te betreden, waar je een 360 graden uitzicht hebt op het prachtige, groene landschap.

Paardrijden en lunchen aan de oevers van de Donau

Na een ochtend vol historie en cultuur, laten we Vukovar even achter ons. We zetten koers naar de Dunavski Raj-boerderij. De familieboerderij ligt goed verstopt in de natuurlijke omgeving en dient als zorgboerderij en paardenmanege. Ook ik mag een poging wagen en kom er al snel achter dat paardrijden een echte sport is: na enkele rondjes in galop was mijn energietank leeg. Tijd voor de lunch. De medewerkers van de boerderij hadden een heerlijke “paprikash” klaargemaakt: een traditioneel Kroatisch stoofpotgerecht met zoetwatervis of wild. We nemen plaats aan een picknicktafel en kijken uit over de Donau. Af en toe zien we een boot passeren, maar je voelt je soms ook alleen op de wereld. Dat is volgens Siniša de kracht van deze regio. “Aan de kust is het toerisme massaal en moet alles snel. Hier in Slavonië maken de mensen tijd voor je en word je in de watten gelegd. We willen dat toeristen met een goed gevoel hun reis vervolgen.”

Vučedol: de oorsprong van een beschaving

Op onze weg terug naar Vukovar, maak ik kennis met een ander bijzonder aspect in de regio: de Vučedol-cultuur. In en rondom Vukovar staat het bol van de archeologische sites waar wordt gezocht naar overblijfselen van de oude Vučedol-beschaving. We brengen een bezoek aan het museum waar overblijfselen, klederdracht en gewoontes van die oude cultuur worden tentoongesteld. De bevindingen van onderzoekers tonen aan dat het een hele vernuftige beschaving moet zijn geweest. Er worden veel gelijkenissen gevonden tussen uitvindingen en gebruiken van de Trojaanse beschaving.

Oorlogsmonument in Ovčara

Waar de beelden en verhalen in Vukovar van de Homeland War al enorm indrukwekkend waren, wordt dat in Ovčara nog eens overtroffen. Daar wordt een van de grootste oorlogsmisdaden uit die periode herdacht. In het gedenkcentrum wordt de massamoord van 20 november 1991 op meer dan 260 Kroatische burgers herdacht. We rijden een stukje verder, naar het oorlogsmonument. In het betonnen monument is de vorm van een vredesduif te zien. De setting is erg sereen en heeft een triest karakter, waar je als bezoeker even stil van wordt.

Op pad naar Ilok: prijswinnende wijn proeven

De route vervolgt zich naar de meest oostelijke stad van Kroatië: Ilok. Tijdens de korte autorit van drie kwartier, verandert de omgeving van redelijk vlak en uitgestrekt naar heuvelachtig en robuust. Bij aankomst staat gids Iviča al op mij te wachten. We wandelen langs de kerk van Johannes van Capestrano, die in Ilok is overleden en begraven. Door de hele stad zijn overblijfselen van de oude stadsmuur en het fort te zien.

Na de korte tour door het stadje, brengen we een bezoek aan het Iločki Podrumi-wijnhuis en de bijbehorende wijnkelders. De wijnkelders zijn gebouwd rond 1450 en de populairste wijn die geproduceerd wordt, is de Traminac. Ilok staat bekend om zijn prestigieuze wijnen. Tijdens de kroning van Koningin Elizabeth II van Engeland werd de Traminac-wijn geschonken. Vol enthousiasme word ik rondgeleid in de oude wijnkelders, waar flessen wijn liggen die al meer dan 60 jaar oud zijn. De temperatuur is optimaal in de kelder en de authenticiteit druipt ervan af. Met een uitgebreide wijnproeverij achter de rug, wordt het tijd om in te checken bij het hotel Dunav Ilok. Het hotel is prachtig gesitueerd aan de oevers van de Donau. Tijdens het diner proef ik van een andere specialiteit uit de regio: verschillende zoetwatervissen op een krokante manier klaargemaakt. Natuurlijk met een goede witte wijn uit de regio.

Toeren tussen de wijngaarden

De volgende ochtend ging de wekker alweer vroeg af om samen met gids Iviča een bezoek te brengen aan het kasteel van Ilok. Het kasteel wordt tegenwoordig ingezet als museum. Ook in dit museum onderga je een reis door de tijd en maak je kennis met de rijke geschiedenis van Ilok en omgeving. Na ons culturele bezoek aan het kasteel van Ilok maken we ons klaar voor een autoritje bergopwaarts. Daar ligt het kasteel Principovac, dat je vanuit het stadje al kunt zien. Het is een mooie rit door de wijngaarden van Ilok. Het kasteel is ingericht als restaurant en er zitten accommodaties bij. Bezoekers kunnen gebruik maken van de tennisbaan en te voet of per fiets een route van acht kilometer afleggen door de wijngaarden. Maar de absolute topattractie is een glaasje Traminac drinken op het terras aan de achterzijde, met een indrukwekkend uitzicht over de wijngaarden.

Djakovo: Lipizzaner-paarden en abdijwijn

Toch is dat een minder goed idee als je volgende bestemming alweer op de planning staat, en het 10 uur in de ochtend is. Ik verlaat het landgoed Principovac en vervolg mijn trip door Slavonië in noordelijke richting, naar de regio Osijek-Baranja. In de stad Djakovo ontmoet ik Mislav, mijn gids voor de komende twee dagen. We krijgen een rondleiding op de paardenboerderij en -fokkerij “The Stallion Station”. De eigenaar laat ons met trots het hippodroom zien waar de paarden hun shows geven. Vervolgens mogen we een kijkje nemen in de stallen. The Stallion Station heeft enkel paarden van het Lipizzaner-ras, een ras dat oorspronkelijk uit Slovenië komt. Een belangrijk kenmerk van dit soort paarden is dat ze spierwit zijn, maar zwart of donkergrijs worden geboren. De meeste paarden krijgen naarmate ze ouder worden, een steeds wittere tint.

Na een uitgebreide fotoshoot met de paarden, begeleidt Mislav mij naar het centrum van de stad. Daar brengen we een bezoek aan de kathedraal (Petrus basiliek). Het bijzondere aan de basiliek is dat hij van binnen prachtig versierd is, maar dat er geen glas-in-loodramen in zitten. De reden daarvan was dat alle mooie taferelen en beschilderingen in de basiliek beter tot zijn recht komen met gewoon glas. Onze volgende stop bevindt zich één deur verder. Hier zit het wijnhuis van het aartsbisdom. Het bijzondere aan deze wijnen is dat ze gebruikt worden tijdens de missen in de Sint-Petrusbasiliek. Een korte wijnproeverij wakkert de honger bij ons aan, dus begeven we ons naar het restaurant Crna Svinja (het Zwarte Varken).

Het luxe restaurant ligt te midden van een prachtig landgoed, dat vaak gebruikt wordt voor evenementen en feesten. Ondanks dat de menukaart veel opties biedt, is er maar een juiste keuze: varkensvlees. De specialiteit van het huis voldoet aan alle verwachtingen.

Osijek op de fiets

Tegen het begin van de avond komen we aan in Osijek, waar gasthuis Maksimilian Tvrdja het verblijf gaat zijn voor de komende twee nachten. Bij binnenkomst voelt het gelijk heel huiselijk aan. We maken een praatje met de bazin, die ons even later twee fietsen meegeeft. Het is de ideale manier om Osijek te ontdekken. De vierde stad van Kroatië is een echte fietsstad. Zowel de historische stad als het nieuwe centrum zijn makkelijk te bezoeken per fiets, door de vele fietspaden doorheen de hele stad. We beginnen onze fietstocht door het historisch centrum. Osijek is ook een echte studentenstad en dat is merkbaar in het oude gedeelte. Daar heb je tal van barretjes en terrassen die in de avond volstromen.

Copacabana in Osijek

We vervolgen onze route tot buiten de oude stadsmuren en stuiten op de Drava-rivier. Het is een zijrivier van de Donau. We steken een van de bruggen over en zien Osijek aan de overkant liggen. Aan die kant van de rivier ligt ook de Copacabana, een stadsstrand compleet met strandbarretjes en ligstoelen. We fietsen een stuk verder over het fietspad langs de rivier en komen aan bij een veerdienst die ons weer afzet aan de stadskant. Daar is het zien en gezien worden op een van de vele terrassen aan de boulevard. We eindigen onze route in het nieuwe centrum, waar we de kathedraal van buitenaf bewonderen en een lokaal gebrouwen biertje drinken bij een café. Een leuke afwisseling na alle wijn van de afgelopen dagen.

Vogelspotten in Kopački Rit

De vierde dag mogen we opnieuw vroeg uit de veren om het natuurpark Kopački Rit te bezoeken, waar meer dan 200 verschillende soorten vogels te zien zijn. Het natuurpark wordt ook wel het Amazonegebied van Europa genoemd en ligt in de Baranja-regio in Kroatië. De Drava-rivier komt hier samen met de Donau en in het park bevindt zich ook het middelste punt van de Donaurivier. Het is mogelijk om gedeeltes van het park te voet, per fiets of per boot te bezoeken. Wij kunnen gebruik maken van die laatste optie. Op het zachte gebrom van de motor na, hoor je enkel natuurgeluiden terwijl je je rustig over het water voortbeweegt. Met een beetje geluk kun je de Amerikaanse zeearend spotten, de grootste vogel die in het gebied voorkomt. Net voordat we weer omkeren, zien we de enorme roofvogel in de verte vliegen.

Eenmaal terug aan land, brengen we een bezoek aan het Tikveš-kasteel. Het kasteel werd gebouwd in de 19^de eeuw en diende na de Tweede Wereldoorlog als residentie voor de jacht in het gebied. Een veel geziene gast was voormalig president van Joegoslavië, Josip Broz Tito. Het kasteel is sinds kort gerenoveerd en voor publiek toegankelijk als museum waar de historie van het gebouw en de regio wordt tentoongesteld. In het bijgebouw aan de achterzijde van het kasteel, vind je een interactief museum dat de bezoekers kennis laat maken met het natuurpark Kopački Rit. Je leert op een speelse manier alles over de planten en dieren die je tegen kunt komen in het park.

Karanac: de vergeten tijd

Na ons educatieve ochtendprogramma wordt het tijd voor een authentieke, Kroatische lunch. Vandaag staat de vis “paprikash” op het menu, zoals ik die in Vukovar met vlees had geprobeerd. We nemen de auto naar het dorpje Karanac, waar het familierestaurant Baranjska kuća ligt. We zoeken een tafeltje uit in de binnentuin. De eigenaar, die het restaurant sinds een aantal jaar over heeft genomen van zijn vader, komt even bij ons zitten. “Mensen komen hier niet voor een snelle hap. Na urenlang tafelen, besluiten sommigen wel eens om een dutje te doen”, hij wijst naar een bankje in een hoek in de schaduw. Ik heb wel gemerkt dat eten in Slavonië een sociale aangelegenheid is en onderdeel van de cultuur. Om het eten te laten zakken, nemen we een kijkje in het museum dat bij het restaurant hoort. Het wordt de “Street of forgotten times” genoemd, een nabootsing van hoe een dorp in Kroatië er vroeger uitzag. Compleet met de traditionele muziek die op de achtergrond speelt, waan je je een andere tijd.

Met een goedgevulde maag en de batterij opgeladen, hervatten we ons avontuur in de Baranja-regio. Onderweg zien we wijngaarden zo ver het oog rijkt. Onze volgende bestemming is het familiebedrijf van Hrvoje Matijević. Midden in het heuvelachtig landschap van Baranja produceert hij, met zijn familie, het lokale product kulen. Het is een pittige droogworst van varkensvlees die vooral in Kroatië en Servië wordt gemaakt. We krijgen een rondleiding door de fabriek aan huis, en krijgen op deze manier bijna letterlijk een kijkje in de keuken. Vervolgens is het natuurlijk tijd om het kwaliteitsproduct ook te proeven.

Koffiedrinken op het drielandenpunt

Onze trip door Baranja vervolgt zich naar het meest noordoostelijke puntje van Slavonië, waar de landen Kroatië, Servië en Hongarije bijeenkomen. We houden even halt bij het oorlogsmonument van de Slag om Batina. Het gedenkt een veldslag tijdens de Tweede Wereldoorlog, waarbij het Joegoslavische leger tegenover het leger van de Sovjet-Unie stond. Op een tafereel aan de zijkant van het monument is een soldaat met een gele helm te zien. “Als je je hand op de gele helm legt en je ogen sluit, mag je een onzelfzuchtige wens doen”, legt Mislav uit. We vervolgen onze weg terug naar het nabijgelegen café. Onder het genot van een koffie zien we aan onze rechterhand, over de Donau, Servië liggen. Aan de linkerkant spotten we het bosrijke Hongarije.

Dineren bij het Josić-wijnhuis

De eindhalte van vandaag is het dorpje Zmajevac, waar het wijnhuis van de familie Josić te vinden is. We krijgen een korte rondleiding door een van de wijnkelders, die lijken op gewone huisjes. Naast Traminac, produceren zij ook een van de meest gedronken droge witte wijnen van Kroatië, de Graševina. We nemen plaats aan de bar en na een goed verzorgde wijnproeverij, waarbij alle smaken voorbijkomen, zakken we af naar het bijbehorende restaurant. Hier geniet ik nog één keer van een hoogstandje uit de Slavonische keuken.

De volgende dag staat de terugreis naar Brussel alweer op de planning. Ik maak me klaar voor de drie uur durende autorit van Osijek naar Zagreb. Het is bijna ondenkbaar dat je in zo een korte tijd van de drukke hoofdstad naar Slavonië rijdt. Een regio waar goed eten, lekkere wijn en ultieme gastvrijheid vooropstaan. Of je nu komt voor een kennismaking met de rijke historie van de regio, een bezoek aan de talloze wijngaarden en wijnhuizen, een trip vol buitenactiviteit, of voor een stedentrip; in Slavonië leer je de echte betekenis van vakantievieren kennen.