- Home »
De tijdloze schoonheid van Alentejo: van authentieke dorpjes tot eindeloze heuvels en cultureel erfgoed
De tijdloze schoonheid van Alentejo: van authentieke dorpjes tot eindeloze heuvels en cultureel erfgoed
Alentejo, waar de stilte bijna tastbaar is en de landschappen zich eindeloos uitstrekken, beslaat een derde van Portugal. Deze uitgestrekte regio, net zo groot als België maar met nauwelijks een miljoen inwoners, lijkt de tijd tot stilstand te brengen. De naam Alentejo betekent ‘voorbij de Taag’, en de streek ligt inderdaad aan de andere kant van deze rivier, ver weg van de drukte en het massatoerisme.
Zodra we Alentejo binnenrijden, voelen we de rust die diep geworteld is in het landschap. Glooiende heuvels vol kurkeiken en uitgestrekte velden omarmen pittoreske dorpjes, en het landschap, zowel eenvoudig als indrukwekkend, nodigt uit om te onthaasten en het tempo van de natuur over te nemen. Wandelaars kunnen zich verliezen in een uitgebreid netwerk van paden die door deze serene omgeving slingeren. We nemen je mee door het rijke erfgoed van Évora, dwalen door de ruïnes van het kasteel van Montemor-o-Novo, ontdekken de tapijten van Arraiolos, en testen enkele van de mooiste wandelroutes van de regio.
Évora: Lagen van cultuur en erfgoed
Wanneer we door de witgekalkte straatjes van Évora wandelen, begrijpen we meteen waarom de hoofdstad van Alentejo op de UNESCO Werelderfgoedlijst staat. ‘Évora wordt gezien als een stadsmuseum, opgebouwd uit verschillende lagen van beschavingen – uit elke grote periode is hier wel iets terug te vinden,’ vertelt Ruben van het Alentejo Promotion Office als we aan onze stadstour beginnen. En hij heeft gelijk: achter elk hoekje schuilt een nieuwe verrassing van goed bewaard erfgoed.
Onze eerste stop is de universiteit van Évora, opgericht in 1559 en de op een na oudste universiteit van Portugal. De voorgevel en binnenplaats zijn ware architectonische pareltjes, maar als we door de gangen lopen, zien we pas echt de schoonheid van de kobaltblauwe azulejos tegels, die elk lokaal sieren met scènes die aansluiten bij de vakken die daar worden onderwezen.
We vervolgen onze wandeling langs een middeleeuwse muur, een goed bewaard overblijfsel van de omwalling van Évora. Ook hier blijkt dat de stad is opgebouwd uit lagen van beschavingen; naast de indrukwekkende middeleeuwse muren zijn er nog sporen van de Romeinen. Dat wordt nog duidelijker wanneer we aankomen bij de Romeinse tempel, één van de meest iconische monumenten van Évora, daterend uit de 1e eeuw na Christus.
De iconische monumenten van Évora
Vanaf de tempel hebben we een prachtig uitzicht op de torens van de kathedraal van Évora, de grootste middeleeuwse kathedraal van Portugal. Wanneer we voor het gotische meesterwerk staan, gebouwd uit roze graniet, voelen we ons heel klein. De immense kathedraal domineert het stadsbeeld.
Net achter de kathedraal vinden we de 5 de Outubro-straat, een klein en sfeervol straatje vol met souvenirwinkels. Hier ontdek je onder andere Alentejaanse keramiek, producten van kurk en de kenmerkende tegels, allemaal vervaardigd in deze regio. De straat weerspiegelt de rijke cultuur van Alentejo en de trots van de inwoners op hun prachtige streek.
We eindigen onze wandeling op het Giraldo-plein, het kloppend hart van de stad. Ruben vertelt ons dat hij nog één bijzondere plek wil laten zien, een van de meest lugubere in Évora. Vlak naast de ingang van de Sint-Franciscuskerk betreden we de Capela dos Ossos, oftewel de kapel van de beenderen. Met muren opgebouwd uit 5000 menselijke botten, verzameld door Franciscaanse monniken, hangt er een bijna surrealistische sfeer. Het portaal draagt een onheilspellende boodschap: ‘De beenderen die hier rusten, wachten op die van jou.’ Het is een confronterend moment dat de geschiedenis van deze stad nog tastbaarder maakt.
Schatten uit het verleden: een bezoek aan het kasteel van Montemor-o-Novo
Dan bezoeken we de ruïnes van het kasteel van Montemor-o-Novo, op een heuveltop met een adembenemend uitzicht over de stad. Onze gids en archeoloog Carlos, geboren en getogen in de regio, staat ons op te wachten. 'Dit is de mooiste plek op aarde,' zegt hij. Voordat we onder de klokkentoren en de toegangspoort van het kasteel wandelen, voegt hij eraan toe: ‘Ik stel me altijd voor hoe het toen was, met kinderen die in de straten speelden en bewoners die hun dagelijkse bezigheden uitvoerden'.
We wandelen door de poort van het kasteel en worden direct omgeven door de sfeer van een lang vervlogen tijdperk. Onze eerste stop is de kerk van S. Tiago, nu het Interpretatiecentrum van het kasteel. Binnen zien we een gedetailleerde maquette van het kasteel en enkele archeologische vondsten die ons een nog levendiger beeld geven van het leven in de middeleeuwen. De kleuren en details van de muurschilderingen van engelen die muziek maken zijn nog steeds prachtig bewaard gebleven.
Terwijl we het kasteelterrein verder verkennen, deelt Carlos een legende over de Torre da Má-Hora, wat letterlijk 'toren van het verkeerde moment' betekent. Volgens de vertelling heeft de toren zijn naam te danken aan een Moorse soldaat die op een fatale nacht vergat de poort te sluiten. Deze nalatigheid gaf het leger van koning Afonso Henriques de kans om Montemor-o-Novo van de Moren te veroveren.
We staan stil bij het paleis van de Alcaides, waar ooit koningen verbleven en belangrijke beslissingen werden genomen. De overgebleven muren geven een goed beeld van de grootsheid van dit paleis. Vervolgens brengt Carlos ons naar de kerk van Santa Maria do Bispo. Er blijft weinig van over, het is te zien dat de tijd zijn tol heeft geëist. Het indrukwekkende manuelijnse portaal is een perfect voorbeeld van de vroegere pracht van deze plek.
We eindigen onze tocht bij de opgravingslocaties. Hier werd vanaf 2002 gezocht naar de resten van een verdwenen woonwijk en de kerk van Santa Maria da Vila. De kerk is nog niet teruggevonden, maar Carlos vertelt ons dat de archeologen nu zeker weten waar de kerk zich bevond en nodigt ons uit om over een paar jaar terug te komen. Een uitnodiging die we graag aannemen.
Wandelen tussen kurkbomen en pittoreske dorpjes
Na een heerlijke nachtrust in Casa das Letras Bed&Books in Cabrela, trekken we onze wandelschoenen aan voor een tocht door het rurale landschap van Alentejo. Onze wandeling, ‘Between the Stitches and Hills of Arraiolos’, voert ons langs typische dorpjes, ecologische paden en kurkbomen. Al snel passeren we het dorpje Arraiolos, beroemd om zijn handgemaakte geborduurde tapijten. De witgekalkte huisjes met hun blauwe accenten herinneren aan de Moorse invloeden in de regio. Terwijl we over het stadsplein wandelen, zien we hoe het dagelijkse leven rustig zijn gang gaat: een groep mannen is verwikkeld in gesprek, en een vriendelijke vrouw zwaait ons toe vanuit haar raam.
Buiten het dorp verandert het landschap snel. We wandelen over een zandweg tussen uitgestrekte velden en kurkbomen. Onze gids, José Pedro van SAL, vertelt ons dat dit gebied, bekend als de 'Montada', een prachtig voorbeeld is van hoe natuur en mens met elkaar verweven zijn. Een groot kunstmatig meer heeft in de loop der jaren zijn eigen ecosysteem gevormd. Terwijl we genieten van de stilte, komen we enkele koeien tegen, die, naast ons, de enige levende zielen in deze vredige omgeving lijken te zijn. Bij een kurkeik houden we halt. José Pedro legt uit dat de schors van de kurkeik de bron is van kurk, en dat deze om de negen jaar van de boom wordt verwijderd om de gezondheid ervan te waarborgen. De nummers op de stammen geven aan in welk jaar de laatste oogst heeft plaatsgevonden.
We vervolgen onze weg langs wat ooit een spoorlijn was, nu omgevormd tot een ecologische route. De oude, verlaten spoorgebouwen die we onderweg tegenkomen, zijn stille getuigen van vervlogen tijden en voegen een mysterieuze sfeer toe aan de wandeling. Na een tijdje op het pad slaan we een klein zijpad in en zien in de verte de witte kapel Nossa Senhora de Fátima op de heuvel liggen. We beginnen te klimmen, en terwijl we dichterbij komen, worden we beloond met een prachtig uitzicht over de omgeving.
We bereiken het dorp Ilhas, waar de Moorse invloeden opnieuw zichtbaar zijn in de smalle straatjes en witgekalkte huisjes. Na een korte verkenning van dit charmante dorp beginnen we aan de laatste etappe van onze wandeling, die ons terugbrengt naar Arraiolos. Hier, in dat schilderachtige dorpje, eindigt onze tocht. We sluiten de wandeling af met een uitgebreide, heerlijke lunch met streekproducten, vergezeld van een glas lokale Alentejaanse wijn.
De tapijten van Arraiolos
Met volle magen beginnen we onze verkenning van Arraiolos. We starten bij het Arraiolos Carpet Interpretive Center, aan het centrale plein. Tijdens werkzaamheden op het plein in 2003 werden oude putten ontdekt. In het museum is een glazen vloer aangelegd om enkele van deze putten te tonen. In totaal zijn er 95 kalkstenen putten blootgelegd, die waarschijnlijk deel uitmaakten van een islamitische verfinstallatie voor het kleuren van wol, vergelijkbaar met die in Fez, Marokko.
De eerste verdieping van het museum is volledig gewijd aan de beroemde tapijten van Arraiolos. Hier leren we over de eeuwenoude traditie van handgemaakte tapijten, die een integraal onderdeel vormden van het dorpsleven. Zowel mannen als vrouwen werkten mee aan het proces, van het spinnen en verven van de wol tot het borduren van ingewikkelde patronen, vaak beïnvloed door Perzische motieven en de lokale flora en fauna.
De rijke geschiedenis van de tapijten leeft voort in de stad. Langs de winkelstraat vinden we verschillende ateliers waar ambachtslieden hun vakmanschap tonen en tapijten te koop aanbieden. Als bijzondere afsluiter van de dag bezoeken we de Coelheiros Winery, waar de wijnflessen zijn versierd met etiketten geïnspireerd op een weefpatroon van een oud tapijt dat in Arraiolos is ontdekt en door de wijnmakerij is gerestaureerd. De trots van de lokale bevolking op hun tapijten is overal in de stad voelbaar.
Een laatste blik op Alentejo
Op de laatste dag van onze reis besluiten we een klein stukje van de wandeltour ‘Cork Oak Forests of Cabrela’ te verkennen. Het vriendelijke dorpje waar we de afgelopen dagen hebben overnacht, voelt inmiddels als thuis. We wandelen langs het schilderachtige witte kerkje naar een rustig plein, het startpunt van de route. Al snel verlaten we het dorp en volgen een onverharde weg die ons tussen de velden en majestueuze kurkeiken leidt.
Voordat we terugkeren, beklimmen we een heuvel waar de ruïne van een oude kerk op ons wacht. Daar, op de top, voelen we ons voor de laatste keer diep verbonden met de rust van Alentejo. Onder ons ligt Cabrela, met zijn molens en de zacht glooiende landschappen die na enkele dagen hier al zo vertrouwd aanvoelen.
Meer info:
Copyrights foto’s: Ulrike Simons
