Tien op een rij: Het beste van Rome

II Colosseum

‘Panem et circenses’. Brood en spelen, nodig om het volk braaf te houden. De plundering van Jeruzalem in 70 n.C. had behoorlijk wat financiële reserve opgeleverd en zo kon keizer Vespasianus zich een amfitheater veroorloven. Hij zag het meteen groots: het grondoppervlak van het Colosseum is vier voetbalvelden groot en biedt plaats aan vijftigduizend toeschouwers. Bij felle zon werd het amfitheater volledig overdekt. Zo’n duizend mannen waren nodig om het zonnescherm op te spannen. Ondergronds bevond zich een labyrint om de wilde dieren te scheiden van de gladiatoren. Het labyrint diende ook als werkruimte voor de machinisten die zorgden voor de speciale effecten, want een deus ex machina komt niet vanzelf uit de lucht vallen.

De openingsspelen in 80 n.C. duurden honderd dagen. Duizenden wilde dieren sneuvelden, al waren sommige ook aan de winnende hand toen ze gevangenen of christenen voorgeschoteld kregen. Gladiatoren gingen elkaar te lijf tot groot jolijt van de toeschouwers. De verliezende gladiatoren werden niet noodzakelijk gedood, in tegenstelling tot wat heel wat films ons laten geloven. De gladiatoren hadden een risicovol beroep, maar waren steenrijk als ze het overleefden.

III Pantheon

Het Pantheon was oorspronkelijk een tempel, toegewijd aan alle goden. Nu is het een katholieke kerk waar onder meer de schilder Rafael en de eerste Italiaanse koning zijn begraven. De godentempel werd gebouwd in de tweede eeuw n.C. Voor de gevel staat een obelisk die de Romeinen meebrachten uit Egypte. Een heidens monument? Ja, maar met een kruis erbovenop is het meteen een christelijk symbool. In het Pantheon geraak je niet uitgekeken op de marmeren vloermozaïeken, de zuilen en de harmonieuze verhoudingen. De koepel heeft een hoogte en een diameter van telkens 43,40 meter. Pas in de vijftiende eeuw werd dat record verbeterd. Boven in de koepel zit een ronde opening met een doorsnede van bijna negen meter. Niet erg praktisch als het regent, maar er was een bouwtechnische reden voor: beletten dat de constructie zou instorten. Beneden zijn de muren zeven meter dik en hogerop wordt het geheel gaandeweg lichter. Het Pantheon is vandaag nog altijd verplichte kost voor architectuurstudenten.

IV Piazza Navona

De ovaalvormige Piazza Navona ligt in een van de oudste buurten van Rome. Keizer Domitianus liet er in de eerste eeuw n.C. een atletiekstadion aanleggen. Nadat het stadion in onbruik raakte, bouwden de Romeinse burgers huizen op de plaats van de tribunes. De atletiekbaan evolueerde tot een plein. In de zeventiende eeuw kreeg de Piazza Navona haar huidige uitzicht. Paus Innocentius X liet een paleis en de kerk Sant’Agnese bouwen. De centrale blikvanger werd een imposante fontein van architect en beeldhouwer Bernini. De Fontana dei Quattro Fiumi beeldt vier grote rivieren uit: de Donau, de Ganges, de Nijl en de Rio de la Plata. Later werden aan de uiteinden van het plein nog twee fonteinen gebouwd: de Fontana del Moro (de Moor) en de Fontana del Nettuno (Neptunus). Op de Piazza Navona heerst overdag en ‘s avonds een gezellige drukte.

Het Bernini Mysterie

In 2009 kwam de film Angels & Demons uit, naar het boek Het Bernini Mysterie van Dan Brown. De locaties in Rome spelen een prominente rol en hebben meestal te maken met de architect en beeldhouwer Bernini. Bij een pausverkiezing worden vier kardinalen ontvoerd. Een duister genootschap, de Illuminati, heeft een geheim complot gesmeed tegen het Vaticaan. Het is een wraak voor fouten van de kerk in een ver verleden. Drie kardinalen worden vermoord en de vierde zal worden gedood aan de Berninifontein op de Piazza Navona. Of zal held Robert Langdon (Tom Hanks) de man kunnen redden en het complot verhinderen? Let vooral op de ‘camerlengo’ (kamerheer) van de paus, mysterieus vertolkt door Ewan McGregor.

V Sint-Pietersplein

Gelovig of niet, eens in je leven moet je het Sint-Pietersplein in Vaticaanstad hebben gezien. Het reusachtige plein werd in zijn huidige vorm aangelegd naar een ontwerp van Gian Lorenzo Bernini. Vlak voor de Sint-Pietersbasiliek ligt een trapeziumvormig gedeelte en dan volgt een rond plein met colonnades. In het midden staat een obelisk die ten tijde van keizer Caligula uit Egypte werd meegebracht en later in het Circus van keizer Nero belandde. In de zestiende eeuw werd de obelisk overgebracht naar het Sint-Pietersplein. Er kwamen honderden paarden en mannen aan te pas om het element met katrollen op te richten.

Volgens de geschiedschrijving dreigde de obelisk om te vallen, maar dat gebeurde niet nadat een zeeman uitriep: “Water op de touwen!” Als beloning mocht de man op palmzondag de palmtakken overhandigen aan de paus. Op en rond het plein beloven straatverkopers: “Skip the line.” Jezus verjoeg de kooplieden uit de tempel, maar hier zijn ze terug van weggeweest. De Sint-Pietersbasiliek en het Vaticaans Museum met de Sixtijnse Kapel zijn andere koek. Bereid je voor op een urenlange file als je niet vooraf online een kaartje hebt geboekt.

VI Trevifontein

Rome is een stad van fonteinen, je komt ze overal tegen. De grootste en bekendste is de Trevifontein. Het was alweer Bernini die het kunstwerk van 26 meter hoog en 22 meter breed ontwierp. De naam Trevi komt van ‘drie wegen’; vroeger kwamen namelijk drie straten samen op de Piazza di Trevi. De fontein beeldt de oceaan uit, met de zeegod Oceanus op een strijdwagen die door twee gevleugelde paarden wordt getrokken. Het ene paard is rustig, het andere steigert: ze symboliseren de twee gezichten van de zee.

De Trevifontein werd vereeuwigd in talloze films. Denk maar aan de iconische scène in La Dolce Vita, met Anita Ekberg die er ’s nachts baadt voor de ogen van Marcello Mastroianni. Baden is vandaag verboden, maar een ander ritueel is wel toegelaten: sta met je rug naar de fontein, sluit de ogen en gooi met je rechterhand over je linkerschouder een muntje in het water. Dan kom je gegarandeerd nog terug in Rome. Een andere mythe zegt dat je in Rome een geliefde zult leren kennen, maar dan moet je twee muntstukjes gooien. Zo loopt de rekening op, maar laat het een troost zijn dat de stad de opbrengst schenkt aan goede doelen.

VII Piazza del Popolo

Het ‘plein van het volk’ is immens groot en - alweer - een fontein en een obelisk rijk. En er staan zelfs twéé kerken die een vrijwel identieke tweeling vormen: de Santa Maria dei Miracoli en de Santa Maria di Montesanto. Aan de noordzijde van het plein, bij het begin van de vroegere Via Aurelia, staat de stadspoort Porta del Popolo. De poort is gebouwd in 1561, wellicht naar een ontwerp van Michelangelo. En daar is Bernini weer: hij ontwierp de binnenkant.

Een mooi uitzicht op het plein en op Rome heb je vanaf de hogergelegen Piazza Napoleone. Tot 1865 hadden op de Piazza del Popolo in opdracht van de paus de executies van misdadigers plaats. De laatste pauselijke beul was Mastro Titta, die tijdens zijn lange carrière 516 executies uitvoerde. Aanvankelijk gold onthoofding met de bijl, later ging het er netter aan toe met de guillotine of ophanging. Vierendeling was uitzonderlijk, dat was voorbehouden voor de ergste misdaden, zoals de moord op een priester. Bij elke executie stroomde het plein vol. De toeschouwers namen zelfs hun kinderen mee bij wijze van - al dan niet lugubere - opvoedkundige les: dit is wat er gebeurt als je niet braaf bent.

VIII Spaanse Trappen

De Spaanse Trappen uit 1725 leiden naar de kerk Trinitá dei Monti, die in opdracht van de Franse koning Lodewijk XII werd gebouwd bij de Spaanse ambassade. Het was een heel gedoe vooraleer de trappen er kwamen. De Fransen wilden er namelijk een standbeeld van Lodewijk XIV bij, maar dat vond de toenmalige paus niet kunnen. Uiteindelijk kwam er een compromis uit de bus, zónder standbeeld van Louis Quatorze. Vlakbij liggen de Villa Medici en het museumpark Villa Borghese, beide een bezoek meer dan waard. In de lente zijn de Spaanse Trappen rijkelijk versierd met bloemen. Slechts één probleempje: de attractie wordt zo druk bezocht dat je vaak meer mensen dan trappen ziet. Probeer daarom je bezoek ’s ochtends vroeg of ’s avonds te plannen. Hetzelfde geldt trouwens voor de Trevifontein.

IX Il Vittoriano

Vittorio Emanuele II was de eerste koning van het eengemaakte Italië. De eerste koning kreeg een II achter zijn naam? In Italië kan alles. Al is er een logische verklaring: zijn verre familielid Vittorio Emanuele I was al koning geweest van een mini-Italië dat bestond uit Sardinië, Piëmont, Savoye en Genua. Het monument voor Vittorio Emanuele II is ook bekend als Il Vittoriano. Het wordt door de inwoners van Rome weleens spottend ‘de bruidstaart’ genoemd. Klopt, enig kitsch- en bombastgehalte kun je het kolossale gebouw niet ontzeggen. Het monument werd tussen 1895 en 1911 opgetrokken in marmer uit Brescia. De bouw van Il Vittoriano ging grotendeels ten koste van de Capitolijn. Links en rechts van het monument staan fonteinen die de Tyrreense en de Adriatische Zee symboliseren. Binnen is het Museo del Risorgimento gewijd aan de eenwording van Italië. Tip: aan de achterkant van het monument vind je de Piazza del Campidoglio, een plein met gebouwen naar een ontwerp van Michelangelo. Er staat ook een ruiterstandbeeld van Marcus Aurelius.

X De bruggen over de Tiber

De Tevere (Tiber) stroomt dwars door Rome. Veel bruggen over de Tiber zien er gewoontjes uit, maar er zitten ook fraaie exemplaren bij. En een wandeling langs de Tiber is hoe dan ook een romantische belevenis. Heel leuk is bijvoorbeeld de wandeling van de Ponte Sant’Angelo (aan het voormalige pauselijke kasteel Sant’Angelo) tot de Ponte Sublicio. Onderweg kom je langs het enige eilandje in de Tevere. Op een boogscheut vind je het terrein van de antieke renbaan Circus Maximus. Met wat fantasie zie je Ben Hur rondrijden.