Reportagetip: Duinkerken biedt het beste van twee werelden

Incroyable mais vrai

De volgende stop in Gravelines is ronduit verbazend. De Association Tourville bouwde een zeilschip uit de tijd van Lodewijk XIV: een driemaster met de naam Jean-Bart. Het is een realistisch model op ware grootte van 57 meter lang en bewapend met 84 kanonnen. Bezieler Christian Cardin koppelt passie aan realiteitszin. De totale bouw van het schip begon in 2002. Om dit onvoorstelbare project uit te voeren heeft Christian op de werf een smidse en houtzagerij gebouwd. In Frankrijk vond hij geen zagerij die de reusachtige eikenbomen op het gewenste formaat kon verwerken, en dus liet hij een zaagmachine overkomen uit Australië. In de smidse zie je spijkers van anderhalve meter lang, zelf gesmeed. De werf is nu al een attractie en er is een gezellig museumcafé waar je naast historische documenten en technische tekeningen ook een maquette van het schip kan bestuderen.

Het koor van licht

In Bourbourg bij Gravelines kun je een bijzondere kunst-installatie bewonderen: Le Choeur de Lumière. De Britse kunstenaar Anthony Caro nam het koorgedeelte van de dertiende-eeuwse Eglise Saint-Jean-Baptiste onder handen. Het resultaat is een fascinerend spel van licht en symboliek. Centraal in het koor heeft Caro een monumentale doopvont. In de nissen rondom staan assemblages van sculpturen in roestbruin metaal en terracotta. Je hebt ruim een uur nodig om de symboliek achter de sculpturen te leren kennen. Vanuit twee eikenhouten torens van vijf meter hoog kun je het geheel overschouwen.

Gravelines ligt op enkele kilometers van de zee en was oorspronkelijk een vissersdorp. In 1160 maakte de Vlaamse graaf Diederik van den Elzas er een stadje van. Rond Gravelines kronkelt de rivier Aa, die daarna recht in zee uitmondt. De Aa was eeuwenlang de grens tussen Frankrijk en het graafschap Vlaanderen. Ten westen en ten oosten van de monding liggen Grand Fort Philippe en Petit Fort Philippe, ooit versterkte vestingen die werden gebouwd door Filips II ten tijde van de Spaanse Nederlanden. Nu zijn het rustige badplaatsjes met een zandstrand. In Petit Fort Philippe zijn er enkele cafés en restaurants. Een aardige plek om met zicht op zee een picon au vin blanc of een schotel fruits de mer te nuttigen. Tussen Gravelines en Grand Fort Philippe zijn er twee kleine maar interessante musea het bezoeken waard: het Maison de la Mer over visserij- en zeevaartgeschiedenis en het Musée du Sauvetage over geschiedenis van de reddingsboten.

Van Malo naar Duinkerken

Malo-les-Bains is het badplaatsje van Duinkerken en bovendien de ideale plek om te logeren tijdens een trip naar de Frans-Vlaamse kust. Overdag kun je Duinkerken verkennen of een uitstap doen naar Gravelines, Bray-Dunes of Bergues. ’s Avonds wachten een verkwikkende wandeling op het strand en een verfijnd diner in een van de vele bistro’s en restaurants op de dijk. De dijk op zich is een attractie: naast de onvermijdelijke nieuwbouw is er nog heel wat belle époque, art nouveau en art deco te zien.

Een bezoek aan Duinkerken start je het best aan het historische stadhuis, met op hetzelfde plein de toeristische dienst. Van hieruit kun je op wandelafstand de stad verkennen. Het Vlaamse verleden is nog overal voelbaar. Bijvoorbeeld in de vijftiende-eeuwse Tour du Leughenaer. Volgens de legende werden vanuit deze toren foute lichtsignalen uitgestuurd naar de schepen, zodat ze vastliepen en geplunderd konden worden. De werkelijkheid is prozaïscher: het oud-Vlaamse woord ‘leugeren’ betekent uitkijken, spieden. De toren was gewoon een uitkijkpost.

De volgende halte is de middeleeuwse belforttoren. De beklimming loont de moeite: het panorama vanaf de top is prachtig. Van hieruit zie je de stad, de zee, de haven, de jachthaven en de vlakten van Frans-Vlaanderen. Recht tegenover de belforttoren staat de laatgotische Sint-Elooiskerk. Boven en naast de ingang prijken de drie patroonheiligen van Duinkerken: Sint-Elooi, Johannes de Doper en Sint-Maarten.

In deze kerk ligt de Vlaamse kaper Jan Baert begraven. Duinkerkenaar Jan Baert, beter bekend als Jean-Bart is een populair historische figuur in de Franse Westhoek. Zijn bemanning was een zootje ongeregeld, maar zelf was Jean-Bart een seigneur. Hij droeg geen baard, wel een krullenpruik die in de zeventiende eeuw in de mode was. De kaperij van die tijd moeten we ons niet voorstellen zoals die uit de vele Amerikaanse films. Jean-Bart was tegelijk staatsambtenaar en ondernemer. Zijn zeilschepen kreeg hij van de Franse koning. Met daarbij een ‘kapersbrief’, de toelating om schepen van vijandelijke mogendheden te plunderen. Rijke edellieden kochten aandelen in de onderneming en streken een dividend op als Jean-Bart weer eens een buit binnenhaalde. In 1694 werd hij een volksheld toen hij de hongersnood oploste door simpelweg 130 graanschepen te kapen. Lodewijk XIV benoemde hem tot viceadmiraal van de Franse vloot.

Oude en recente geschiedenis

Aan de Noordzee durft het wel eens te regenen. Geen nood, je kan schuilen in diverse musea. Het Musée Portuaire in een oud pakhuis geeft een overzicht van 10 eeuwen zeevaart en visserij. Zijdelings leer je veel bij over de geschiedenis van Frans-Vlaanderen. In het dok voor het museum kun je een zeilschip bezoeken, de driemaster Duchesse Anne.

Verderop vind je het oorlogsmuseum Mémorial du Souvenir. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog waren de geallieerde troepen in het nauw gedreven rond Duinkerken. Daarop werd de bevrijdingsoperatie Dynamo gestart om 340.000 soldaten en gevluchte burgers te evacueren naar Engeland. Het huzarenstukje werd onder aanhoudende bombardementen volbracht in negen dagen. In het bastion dat toen het hoofdkwartier was, zie je nu documenten en objecten die herinneren aan de onzalige episode die de ‘Hel van Duinkerken’ wordt genoemd.

Vrediger zijn het Museum voor Schone Kunsten (Franse, Vlaamse en Hollandse meesters) en het LAAC, het museum voor moderne kunst, dat werk van onder meer Jean Arp, Karel Appel en Andy Warhol herbergt. In het beeldenpark vinden we een kopie op groot formaat van ‘The Fallen Astronaut’ van de Antwerpse beeldhouwer Paul Van Hoeydonck. Het originele beeldje werd in 1971 op de maan achtergelaten door Apollo 15.

Les Dunes de Flandre

Tussen Duinkerken en De Panne liggen uitgestrekte duingebieden, ruim 20 kilometer langs de zandstranden. Denk niet: het zijn maar duinen. Les Dunes de Flandre behoren tot de boeiendste biotopen van Europa. In de duinen tussen Bray-Dunes en De Panne leven tientallen vogelsoorten, waaronder de zeldzame kuifleeuwerik. Solitaire bijen graven minuscule gangetjes in de zandgrond. Hagedissen en andere kruipdieren flitsen weg als we naderen. In deze duinen groeien niet minder dan 600 soorten bloemen en planten. Tot en met duinorchidee en wilde munt. Zelfs wilde asperges die later uitgroeien tot een struik die voedzame bessen oplevert voor de vogels. Het is opvallend hoe ongerept de duinen zijn ondanks de nabijheid van de mens.

Smullen en nippen

Aan de Frans-Vlaamse kust zijn de prijzen aangenaam laag. Zowel in Gravelines als aan het Malo-les-Bains-strand in Duinkerken krijg je voor een zachte prijs een culinair driegangenmenu opgediend. Vanzelfsprekend staat er mosselen, vis en zeevruchten op het menu. ‘Potje vleesch’ en waterzooi zijn lokale specialiteiten. Chef-koks komen van heinde en ver om aan de Frans-Vlaamse kust asperges en cichorei in te kopen. In Bourbourg wordt cichorei zelfs verwerkt in pralines. Voor de zoetemondjes signaleren we in Duinkerken de ‘doigts de Jean-Bart’, rijkelijk gevulde koekjes, en in Bourbourg de ‘cossettes’, wafels met cichorei en Grand Marnier.