Herbeleef de historische gevechten van Polen in Gdansk, Grunwald en Malbork

Wat zijn de historische straten van havenstad Gdansk herkenbaar! Als je hier over de straten kuiert, voel je direct een architecturale link met het thuisfront. De schuldigen zijn de mennonieten en de rijke historie van de Hanze, het samenwerkingsverband van handelaren en havensteden in de late middeleeuwen.

Nederlandse poorten

Zo werden lege schepen – die tussen de Nederlanden en Gdansk voeren – verzwaard met Nederlandse bakstenen. In de zestiende eeuw werden met deze stenen de Groene Poort, de Neptunusfontein en verschillende gebouwen op de Lange Markt in Gdansk neergezet. En ja hoor: die zijn ook nog eens ontworpen aan de tekentafel van de Vlaamse architectenfamilie van den Blocke. Dat is ook het geval met de Gouden Poort en de Hoge Poort. 

Ondanks die imposante geschiedenis leeft Gdansk in het hier en nu. Het laatste decennium is Polen uitgegroeid tot een economische tijger. De havenstad plukt hier ook de vruchten van en is geëvolueerd tot een moderne metropool. 

Solidarność

We wandelen van het historische centrum van Gdansk richting de haven. Het is een kort tochtje van amper tien minuten. We wandelen langs een kanaal dat zo door Gent of Brugge zou kunnen stromen. Hier en daar steekt een kassei op. Nee, de middeleeuwen zijn nooit ver weg. In de verte zien we de iconische poort van de scheepswerf opdoemen. De witte tralies van enkele tientallen meters breed is de bakermat van Solidarność. Je wordt er stil van. 

We maken van die stilte gebruik om onszelf terug in de tijd te katapulteren. Het is augustus 1980. Stakingsleider Lech Wałęsa klimt op de hekken en spreekt een zee aan veiligheidshelmen toe. Duizenden arbeiders staken hun werk in de scheepswerf om naar Lech Wałęsa te luisteren. Een vakbond stond op.

Terug in het heden luisteren wij naar onze gids, Greg. Hij toont een foto waarop hij met een brede grijns de hand schudt van Lech Wałęsa. Onder zijn dikke moustache bespeuren we eveneens de lach van de voormalige president van Polen. Wałęsa is nu bijna 80 jaar en is nog steeds te vinden in de schaduw van de kranen van de haven van Gdansk. Achter de witte poort torent nu het museum van Solidarność. 

Revolutionair solidair 

Geschiedenis rust in het moderne museum met een roestige façade. Solidariteit en burgerschap is hier geboren. Vijfduizend stakende arbeiders schrapen met scherpe objecten de nummers van hun veiligheidshelmen. Ze lijken allemaal hetzelfde. Ze zijn allemaal solidair. De kiem van een ondergrondse beweging werd in augustus 1980 gelegd. Op deze plek ontstaan de eerste barstjes in het communistisch regime. Amper een maand later, in september, staken duizend werkplaatsen in heel Polen en eisen arbeiders economische en medische rechten. Weg met die hamer en sikkel! 

De volgende zestien maanden worden een carnaval van solidariteit. Tien miljoen Polen worden lid. Revolutionair solidair! Om de leider van de vakbond te kiezen, vinden in 1981 de eerste democratische verkiezingen in een communistisch land plaats sinds 1939. De werkers leggen hun hoop op verandering bij Lech Wałęsa. Hij was steeds de leider, maar is dat nu ook officieel. 

Ondergrondse strijd

In een authentieke arbeiderstoog speelt een televisie beelden af van de stakingen. Geen echte beelden, maar uit 'Człowiek z żelaza' of 'De man van ijzer' van Andrzej Wajda. Hij won in 1981 de Gouden Palm in Cannes. Zijn film vertelt het verhaal over de strijd tussen het communistische regime en Solidarność. 

Op dertig december 1981 ontwaakt Polen in een nieuwe wereld. Het angstzweet van het communistische regime breekt uit en een militaire coup legt Solidarność lam. Of dat denkt men toch. Solidarność gaat ondergronds en werkt slinks verder. We kijken verwonderd naar de door Noorwegen gesmokkelde printers, die gebruikt werden om propaganda te verspreiden. Veel landen en ook de katholieke kerk bleven Solidarność steunen. 

De stakingen blijven het regime onder druk zetten. De besnorde leider Wałęsa voert eind jaren tachtig geheime rondetafelgesprekken, die resulteren in de eerste vrije verkiezingen in een communistisch land. Wałęsa verovert bijna alle vrije zetels. Een overwinning voor Solidarność. Samen met de Berlijnse muur valt het communistisch regime in 1989.

Openluchtmuseum

We zetten onze tocht verder langs de stromende contouren van Gdansk: de rivier Motława. We botsen op de middeleeuwse Kraanpoort, die vroeger ook dienst deed als verdedigingstoren. Met de wijsvinger glijden we langs de kleurschakeringen in de baksteen.  Die geven aan dat de kraan na WO II werd heropgebouwd. 

Het Poolse water doet dienst als uitgestrekt openluchtmuseum dat door de stad kronkelt. Langs de kanalen botsen we op een ander historisch monument: de middeleeuwse Grote Molen, gebouwd door de Teutoonse ridders. 

Via de middeleeuwse Langstraat wandelen we naar het stadscentrum. Of zijn de gebouwen toch niet zo middeleeuws als we denken? Een groot deel van de huizen werden tijdens WO II gebombardeerd en zijn later heropgebouwd in hun oorspronkelijke stijl. Het is moeilijk om de verleiding te weerstaan van de vele terrasjes waarop je de levendige passage over de toegangsweg richting het stadhuis kan observeren. 

Amber en Maria

De klokken luiden. Op een steenworp van de Langstraat pronkt de Mariakerk van Gdansk. Een reusachtig godshuis dat voor WO II nog protestants was. Sinds 1955 is de gotische basiliek een katholieke kerk. In de schaduw van de toren ligt de Mariacka straat, vernoemd naar de basiliek. Het gebouw met huisnummer één was het verblijf van Copernicus. Het is een lange straat die met kasseien is bekleed. Links en rechts – waar je ook kijkt – bevinden zich juweliers die Amber verkopen. 

Amber is een waardevolle steen in fossiele hars – die het juweel haar gele kleur geeft – afkomstig van naaldbomen. Polen is een vruchtbare regio. Ze noemen het hier het Baltische goud. Het meest waardevolle Amber vind je in het Amber Museum van Gdansk. Daar staan zelfs stenen waar insecten in de fossiele hars zijn gevangen. Amber is misschien wel het bekendst door de filmklassieker 'Jurassic Park'. 

Slagveld

Van de hoofdstad van Solidariteit reizen we naar de regio van Warmië en Mazurië. We staan hier in een open veld in Grunwald. De wind waait, de wind blaast, de wind beukt! Er wordt vandaag geen re-enactment uitgevochten van de middeleeuwse slag uit 1410. We vechten ons een weg tegen de wind naar een heuveltje aan de zijkant. De Poolse koning Władysław II Jagiełło was de slimste en gaf op 15 juli 1410, van hieruit orders aan zijn linies. Een laffe houding, vond de Teutoonse hertog Ulrich von Jungingen. Op de vooravond van de veldslag liet de hertog een zwaard afgeven aan de Poolse koning met als boodschap: ‘Met dit materiaal kunt u morgen vechten.’

De Poolse koning bleef weg en de Teutoonse hertog kwam om. Zo wonnen de troepen van de koning. Vandaag is de slag om Grunwald nog steeds een prachtige episode voor het Poolse volk in hun geschiedenis. Vlamingen kennen de Guldensporenslag, Polen de Slag om Grunwald. De Poolse koning liet de Teutoonse ridders ontsnappen. Ze trokken zich terug naar hun burcht: Malbork. Op die plek organiseerden de Teutoonse ridders zich opnieuw in de hoop op revanche. Twee jaar laten trekt het Poolse leger naar de burcht Malbork. Het oninneembaar fort werd het strijdtoneel van een bijna honderd jaar durende oorlog, die de Teutonen wonnen. Zo’n plaats moeten we met onze eigen ogen zien!

Oninneembaar

Welkom in de hoofdstad van de Teutoonse orde: Malbork. De immense burcht bulkt van de zalen en verhalen. De heropbouw heeft veel tijd en geld gekost. Waarschijnlijk zal het een eeuwigdurende operatie zijn: telkens als er een stuk van de burcht af is, zal er een ander stuk alweer toe zijn aan een onderhoud of herstelling. Er zijn dus nadelen aan het grootste bakstenen kasteel ter wereld zijn.

Malbork bezoeken is een plezier voor jong en oud. Tijdens de wandeling voel je het leven van vroeger. We zijn onmiddellijk ingenomen door de grootte van dit kasteel, dat werd gebouwd in 1274. 

Het is quasi onmogelijk om dit complex in te nemen. De ingenieuze organisatie werd onderverdeeld in drie niveaus. In het hoogste kasteel woonden zestig monniken, die ook ridder in bijberoep waren. Elke monnik werd destijds in de watten gelegd door zes knechten. In het middelste kasteel – een niveau lager – verbleven de gasten. In het laagste kasteel woonden de werklieden. 

Ook de burcht zelf werd in niveaus gebouwd: bovenaan de woon- en slaapvertrekken en onderaan de bakkerij, keukens ... Malbork was zo zelfvoorzienend dat ze genoeg proviand hadden om tot twee jaar te overleven zonder hulp van buitenaf. 

Op 1 mei 1945 bombardeerde Rusland Malbork. Bijna de helft van het kasteel werd vernield. Ook Warschau was er zwaar aan toe na WO II. De stenen uit het puin van Malbork werden gebruikt om de Poolse hoofdstad terug op te bouwen. Pas twintig jaar na de oorlog werd het kasteel van Malbork in al haar glorie hersteld. 

Het spoor van Copernicus

Er valt astronomisch veel geschiedenis te beleven in de regio’s in het noordoosten van Polen. De streek speelde een belangrijke rol in het leven van Nicolaas Copernicus. De Poolse wetenschapper die in Torun werd geboren, is overal aanwezig. Tijdens een Copernicusroute bezoek je historische gebouwen en tentoonstellingen in musea. De aarde draait rond de zon en hier draait alles rond Nicolaas Copernicus. De route brengt je ondermeer ook in Lubawa,  niet ver van onze stop in Grunwald.  Daar gaf de wetenschapper zijn boek uit: ‘Over revoluties van hemelse sferen’. Een belangrijke stop is de kathedraal in Frombork: op deze plek rust het lichaam van Copernicus. Dankzij zijn verhalen en theorieën blijft Nicolaas Copernicus onderdeel van dit – of zijn – universum.

Meer informatie vind je via de volgende links: 

Toerisme: Polen

Gdansk

Toerisme: Mazurië

Malbork

Toerisme: Pommeren

Koejavië-Pommeren

Hotel Eter

Narusa Hotel

Hotel Przystan

Restaurant Kubicki

Restaurant Fino

Spichrz Restaurant

Copyright foto's: fotopolska.travel.pl 
Onze GRANDE reporters stellen volgend(e) hotel(s) voor in deze streek