De dorpen van Mechelen: Walem en Muizen, een rijke geschiedenis en ongebreidelde natuur
Mechelen is meer dan de stadskern: hierrond draperen zich zes dorpen. Elk van die dorpen heeft zijn eigen karakter, met prachtige natuur en leuke belevenissen. Enthousiaste dorpsambassadeurs geven tips over ‘hun’ Mechels dorp. In dit tweede deel bezoeken we Walem en Muizen.
Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Visit Mechelen.
Pieter Van Beersel over Walem: de rijke geschiedenis van het Fort en woeste wandelingen doorheen Battenbroek
Pieter is geboren en getogen in Walem, al 75 jaar lang. Hij is er één van de beëdigde dijkgraven van het Polderbestuur, een groep vrijwilligers die instaat voor alles wat met het waterbeheer van Polder Battenbroek te maken heeft. ‘Walem is een dorpje waar iedereen elkaar kent.’ Volgens Pieter vormt dat ook één van de charmes, want Walem blijft zijn landelijk, klein, knus karakter behouden. Al in de 13de eeuw had Walem een eigen bestuur. ‘De strategische ligging op de route naar Antwerpen, tussen Dijle en Nete, zorgde voor een bloeiende economie.'
Walem speelde ook een cruciale rol tijdens de Eerste Wereldoorlog met Fort van Walem.
‘Het Fort maakte deel uit van de fortengordel rond Antwerpen op de lijn Brussel-Mechelen-Antwerpen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het Fort stevig verdedigd tegen de oprukkende Duitse soldaten die aanvielen op 28 september 1914 vanaf de Sint-Romboutstoren van Mechelen. Slechts 180 van de 500 soldaten overleefden de aanval, de anderen gaven zich over op 2 oktober. Het Fort kreeg nadien verschillende functies: in 1953 huisvestte het de civiele bescherming en in 1964 werd het omgedoopt tot nationale commandopost. Dat bleef zo tot in 1993. Vandaag behoort het Fort tot Natuurpunt, die de natuur en het erfgoed beschermen. Het gebouw is ook Europees gecatalogeerd door de aanwezigheid van beschermde diersoorten zoals vleermuizen die hier komen overwinteren.
Het gebied Battenbroek is leuk voor wandelliefhebbers die van woeste wandelingen houden: in de winter is het er drassig en in de zomer kan je genieten van een koele wandeling. Niet alle paden worden onderhouden waardoor dit een stukje ongeremd natuur is dat de moeite waard is. Het gebied, dat reeds rond het jaar 900 werd ingepolderd, is gelegen tussen de Dijle en de Nete. Het is een getijgebonden gebied, wat inhoudt dat het een overstromingsgebied is dat dagelijks onder water loopt. Dat wordt gerealiseerd met een sluizensysteem dat in verbinding staat met de Nete: heel mooi om te zien! Verder kan de diversiteit aan watervogels ook menig hart bekoren. Ze wisselen elkaar af met de seizoenen: ganzen, eenden en broedvogels zijn er te spotten.
Vanuit het Polderhuisje in Battenbroek kan je als fietser alle richtingen uit: je komt dan voorbij merkwaardige gebouwen en ontdekt mooie uitzichten op de route. Naast het knooppunt Walembrug bijvoorbeeld, een brug over de Nete, staat een gebouw uit 1837 dat diende als opslagplaats voor de werktuigen van de werkers van de polder. Deze werkers deden aan ophogen van dijken en rivierdijken bouwen. En dat was voornamelijk handenarbeid! Ze gebruikten hiervoor schoppen, kruiwagens en rieken: die kan je nu bezichtigen bij je bezoek. Via het Polderbestuur is een bezichtiging in de namiddag vaak mogelijk.’
Steven Andries en Paul Delbaere over Muizen: authentiek dorpsgevoel en ongebreidelde natuur langs de Dijle
Het Mechelse dorp Muizen is historisch gekend onder de namen Musena en Muysen. De legende zegt dat Muizen zijn naam dankt aan de negen Muzen, kunstgodinnen die geëerd werden met een tempel. Omstreeks 640 verwijderde Sint-Lambertus de afgoden en droeg het tempeltje op aan Maria-Magdalena. Sint-Lambertus is tot op heden de patroonheilige van de gelijknamige parochie.
We zitten aan tafel met Steven Andries en Paul Delbaere, twee Muizenaars in hart en nieren. Steven heeft altijd in Muizen gewoond en is als heemkundige en historicus geboeid door de geschiedenis van Muizen. Voor hem is ook de natuurbeleving vanaf de Dijle tot aan Bonheiden erg waardevol. Paul is een stadsgids in Mechelen en woont sinds 1974 in Muizen.
‘Het huidige Muizen is ontstaan op de zuidelijke oever van de Dijle, langs een Romeinse heirbaan die van Temse naar Keulen liep. Tijdens verschillende opgravingen zijn er al een Romeinse villa met een waterput en zelfs een Karolingische schat van 884 gevonden. Tot 1860 was Muizen een landelijke gemeente met zeven kastelen, villa’s en landhuizen. Het kasteel van Planckendael en het Muysenhuis zijn de enige die de bombardementen aan het eind van de Tweede Wereldoorlog overleefden. Door de aanleg van de Leuvense Vaart, de Leuvensesteenwg en een groot vormingsstation onderging Muizen een transformatie. Fabrieken in de buurt maakten van het boerendorp een arbeidersgemeente.
Ook de dorpskerk evolueerde. Van een houten kerkje in de 7de eeuw naar een stenen kerk in de 11de eeuw, met als inspiratie de Akense Paltskapel en Luikse Sint-Janskerk. Tot die laatste kerk vervangen werd door een gotisch exemplaar dat afbrandde in de 16de eeuw door de godsdienstoorlogen. Begin 17de eeuw werd er een nieuwe kerk gebouwd, die vervolgens vernield werd door een V1 in 1944. Enkel de toren, die nog te bezichtigen valt, bleef over. De nieuwe Sint-Lambertuskerk staat er sinds 1960 en werd omwille van de bijzondere architectuur nagenoeg onmiddellijk beschermd.
Niet alle gebouwen werden vernield door de bombardementen in de Tweede Wereldoorlog. Er zijn nog drie café’s: Bermilas in Muizen Dorp is gevestigd in een pand van 1850. De Ridder van Musena en het Brughuis met de bijhorende huisbrouwerij, flankeren de Dijle. Ze tonen dat geschiedenis niet weggevaagd moet worden om plaats te maken voor modernisering maar ook perfect mee kan evolueren.
Wie wil ontsnappen aan de drukte op het jaagpad aan het vaartgebied tussen Mechelen en Leuven, trekt best naar de oevers van de Dijle. Dat is een aaneengesloten gebied van 20 kilometer zonder bebouwing. Het is er rijk aan roofvogels, ooievaars, reeën en zelfs bevers, maar je vindt er ook verschillende soorten landschappen: graslanden, hooiweiden, loofbosjes en heidegebieden. Een pracht om te aanschouwen en tot rust te komen! Samen met het Mechels Broek, Mispeldonk en de Barebeekvallei is dat het plekje om te vertoeven langs de Dijle, zowel te voet als met de fiets.’
